De Partij van de Arbeid is in twee decennia gereduceerd van brede volkspartij tot een middenpartij die tot op heden nog geen kans heeft gezien het rechtse populisme te keren. De Fortuynrevolte heeft het linkse levensgevoel gemarginaliseerd, en de partij is die schok nog altijd niet volledig te boven. Mensen weten soms niet wat zij eigenlijk aan de PvdA hebben. Tijd dus voor ‘omdenken’, tijd voor een nieuw elan.
In het zojuist gepubliceerde essay van de Kenniskring Socialisme en Democratie wordt geprobeerd om antwoorden te vinden op de vraag waarom, ondanks groeiende ongelijkheid in de samenleving, de opnieuw toenemende armoede en een verblekend neoliberaal ideaal, het alternatief op links tot op heden nog relatief weinig weerklank vindt. Integendeel, wij worden geconfronteerd met een groeiend rechts populisme, dat kans ziet om maatschappelijke onvrede effectief te verbinden met een reactionair-conservatief verhaal.
Gerrit Zalm, voorman van het neoliberalisme
In de jaren negentig hadden velen, ook aan de linkerzijde, hoge verwachtingen van een nieuw soort overheid die in veel opzichten een kopie zou worden van het bedrijfsleven: zakelijk, efficiënt en resultaat gericht. De ‘klassieke verzorgingsstaat’ zou plaatsmaken voor een ‘participatiesamenleving’ (sic!). Taken die vroeger tot het exclusieve domein van de overheid behoorden, moesten worden afgestoten en worden behartigd door private organisaties waarvan de kosten via marktwerking konden worden beheerst. De term ‘BV Nederland’ fungeerde lang als een wervende slogan! Burgers waren zelfstandig en moesten leren voor zichzelf te zorgen. Uitkeringstrekkers werden als slapjanussen gezien. Het marktmechanisme moest de basis zijn voor de menselijke vrijheid, zo stelden de aanhangers van het neoliberalisme. De PvdA liet het te gemakkelijk gebeuren en kreeg een neutraal technologisch image, met als gevolg dat de traditionele achterban er voor een gedeelte de brui aan gaf.
Intussen is het duidelijk geworden dat het neoliberalisme en rechts populisme in elkaars verlengde liggen. De populistische afkeer van de bestuurlijke elite vertaalt zich inmiddels in een verwerping van het politieke systeem als geheel: post-democratie. Het idee dat onze democratische rechtsorde over de houdbaarheidsdatum raakt, wint terrein. Dat vuurtje wordt nog aangewakkerd door autocratische leiders die nu in diverse landen aan de macht zijn. Anti-democratische partijen in Nederland beginnen zich in toenemende mate te roeren.
Wat is het antwoord van links? Misschien is een nieuwe klassenstrijd nodig die wordt verbonden aan een levensgevoel dat meer appelleert aan solidaire gemeenschappen, gemeenschappen waarin de zorg voor elkaar centraal staat. Men zou dit links populisme kunnen noemen. In het essay wordt deze problematiek geanalyseerd en worden voorstellen geformuleerd om uit de huidige impasse te komen.
Het essay ‘De Sociaaldemocratie Opnieuw Uitvinden’ is gratis beschikbaar op het partijkantoor, Willem Smalthof 95 in Rotterdam. Je kunt het ook bestellen dan wordt het boekje per post verzonden naar jouw huisadres. Stort een bedrag van €5,- op bankrekening PvdA Rotterdam, NL09RABO 0382 2802 88 onder vermelding van ‘Bijdrage Essay’ plus naam en adres, en u vindt het in uw brievenbus!
